નોર્થ એટલાન્ટિક ટ્રીટી ઓર્ગેનાઈઝેશન (નાટો)ની 75મી વર્ષગાંઠ નિમિત્તે વોશિંગ્ટનમાં યોજાયેલી સમિટમાં ત્રણ મુદ્દાઓ પર ચર્ચા થવાની અપેક્ષા હતી. પરંતુ ચીનનો મુદ્દો ત્યાં કેન્દ્રમાં રહ્યો. આ શિખર બેઠક પછી કરવામાં આવેલી જાહેરાતમાં પણ દેખાઈ રહ્યું હતું જેમાં ચીનનો અભૂતપૂર્વ ઉલ્લેખ જોવા મળ્યો હતો. નાટોના તમામ 32 સભ્યો દ્વારા મંજૂર કરાયેલી અહેવાલ સામગ્રીમાં ચીનને યુક્રેન સામેના રશિયાના યુદ્ધના નિર્ણાયક સમર્થક તરીકે વર્ણવવામાં આવ્યું હતું અને માગણી કરવામાં આવી હતી કે ચીન, હવે રશિયાના સૈન્યને તમામ સરંજામ અને રાજકીય સમર્થન આપવાનું બંધ કરે. જેમાં ચીનના પરમાણુ હથિયારો અને અંતરિક્ષમાં તેની હુમલો કરવાની ક્ષમતા અંગે પણ ચિંતા વ્યક્ત કરવામાં આવી હતી.
ઈ. સ. 2019 ના આ પ્રકારના સમાન નિવેદનમાં, આવી સ્પષ્ટ ભાષામાં ચીનનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો ન હતો. આમાંથી એક હકીકત બહાર આવે છે કે નાટોએ યુક્રેન પ્રત્યે તેની પ્રતિબદ્ધતાને વધુ ઊંડી બનાવવાનો સંકેત આપ્યો છે. સમિટની શરૂઆત સાથે, અમેરિકન નિર્મિત એફ-16 ફાઇટર પ્લેનની પ્રથમ બેચ ડેનમાર્ક અને નેધરલેન્ડથી યુક્રેન મોકલવામાં આવી હતી અને એવી અપેક્ષા છે કે આગામી દિવસોમાં તેનો ઉપયોગ થતો જોવા મળશે. આનાથી યુક્રેનને રશિયન હવાઈ હુમલાઓ સામે પોતાનો બચાવ કરવામાં મદદ મળશે જે જેટ પ્રણાલિખાઓ તાજેતરના સમયમાં ઘણી સફળ રહી છે. યુએસ સેક્રેટરી ફ સ્ટેટ એન્ટની બ્લિંકને યુક્રેનની નાટો સદસ્યતા માટે સ્પષ્ટ અને મજબૂત સેતુ વિશે વાત કરી હતી. પરંતુ આ પરિણામ રશિયા સાથેની દુશ્મનાવટની સમાપ્તિ પર આધારિત છે.
ત્યાં થઈ રહેલા ભવ્ય ડિનર ઉપરાંત, નાટો સભ્યો સારી રીતે જાણે છે કે જોડાણ અને યુક્રેનનું ભાવિ મોટે ભાગે નવેમ્બરમાં યુએસ રાષ્ટ્રપ્રમુખપદની ચૂંટણીના પરિણામ પર નિર્ભર રહેશે. ગયા મહિને પ્રથમ રાષ્ટ્રપ્રમુખની ચર્ચાની અસ્થિર શરૂઆત પછી, બાઈડનના સ્વાસ્થ્યનો મુદ્દો તાત્કાલિક ચિંતાનો વિષય બની ગયો છે. તે સ્પષ્ટ નથી કે ટેલિપ્રોમ્પ્ટર વિના સમિટમાં તેમના સફળ ભાષણે તેમના નાટો સાથીઓને ખાતરી આપી હશે કે કેમ. જો કે, એવું લાગે છે કે તે પોતાની પાર્ટીના લોકોની ચિંતાઓ દૂર કરી શક્યા નથી. જો બાઈડન જો તેમની ઝુંબેશ ચાલુ રાખે છે, તો તે ફક્ત તેમના રિપબ્લિકન હરીફ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પની સંભાવનાઓને મજબૂત કરશે. તેમના પ્રથમ કાર્યકાળમાં, ટ્રમ્પે નાટો સહયોગી દેશોની ખર્ચ વહેંચવાની અનિચ્છાની યોગ્ય ટીકા કરી હતી. જોકે ત્યારથી આ બદલાઈ ગયું છે અને મોટાભાગના સભ્ય દેશો તેમની જીડીપીના 2 ટકાની નાટો ખર્ચની જવાબદારી પૂરી કરી રહ્યા છે, પુટિન સાથે ટ્રમ્પનો સંબંધ નાટો-યુક્રેન સંબંધોમાં એક અણધાર્યા તત્ત્વો ઉમેરી શકે છે.
ચીને નાટોની ઘોષણાનો જવાબ આપ્યો છે અને તેને નિર્દોષ જૂઠાણું ગણાવ્યું છે અને ભારપૂર્વક જણાવ્યું છે કે રશિયા અને ચીન વચ્ચેનો વેપાર કોઈપણ ત્રીજા પક્ષને નિશાન બનાવતો નથી. પરંતુ ઘોષણાની સ્પષ્ટ ભાષાએ રશિયા-યુક્રેન યુદ્ધને નાટો-ચીન પ્રોક્સી યુદ્ધમાં ફેરવી દીધું છે. આ એવા સમયે થઈ રહ્યું છે જ્યારે નાટોના સભ્યો હંગેરી અને તુર્કીના રશિયા સાથે સૌહાર્દપૂર્ણ સંબંધો છે. અત્યાર સુધી રશિયા ચીનને મદદ કરવામાં ઉંડાણપૂર્વક સંકળાયેલું છે પરંતુ તે હથિયારોની સપ્લાય કરતું નથી. પરંતુ ચીનની સેના હવે નાટોના સભ્ય દેશ પોલેન્ડની સરહદો પર રશિયાના ભાગીદાર બેલારુસ સાથે સંયુક્ત કવાયત કરી રહી છે. આ પ્રકારની સંયુક્ત કવાયત પહેલા પણ થઈ ચુકી છે પરંતુ ફેબ્રુઆરી 2022માં રશિયાના યુક્રેન પર આક્રમણ બાદ આ પહેલી કવાયત છે. નેતૃત્વ પરિવર્તનના આ નિર્ણાયક સમયગાળા દરમિયાન નાટો પરિસ્થિતિને કેવી રીતે હેન્ડલ કરે છે તે તેની સૌથી મુશ્કેલ કસોટી હશે.
નાટો ખરેખર તો સોવિયેત સંઘના સંભાવ્ય આક્રમણને ખાળવાના હેતુથી યુરોપના સામૂહિક સંરક્ષણ માટે બીજા વિશ્વયુદ્ધ પછી મિત્ર રાષ્ટ્રોએ રચેલું લશ્કરી સંગઠન છે. પશ્ચિમી રાષ્ટ્રો અને સામ્યવાદીઓ વચ્ચે વર્ષો સુધી ચાલેલા શીત યુદ્ધમાંથી તેનો ઉદભવ થયો છે. તેની સ્થાપના થઈ ત્યારે આ સંગઠનમાં કોઈ લશ્કરી માળખું ન હતું. પરંતુ જૂન, 1950માં શરૂ થયેલ કોરિયન યુદ્ધને કારણે સામ્યવાદી આક્રમણનો ભય વધુ ગંભીર બન્યો અને ત્યારથી આ સંગઠનમાં લશ્કરી પાંખ જોડવામાં આવી. બીજા વિશ્વયુદ્ધ પછી યુરોપના દેશોનું પ્રાદેશિક મંડળ રચવાના એમ. બ્રિયાન્ડના વિચારમાં મૂળભૂત પરિવર્તન આવ્યું. સોવિયેત સંઘની આક્રમક રાજનીતિએ સ્પષ્ટ કર્યું કે સંયુક્ત રાષ્ટ્ર સંઘની સામૂહિક સલામતીની યોજના ઉપર આધાર રાખી શકાય નહિ.ંગ્લો-ફ્રેન્ચ જોડાણ દ્વારા, 1947માં ડંકર્ક સંધિ થઈ. તેના પછી 1948ના માર્ચની 17મી તારીખે યુ. કે., ફ્રાન્સ, બેલ્જિયમ, નેધરલેન્ડ અને લક્ઝમબર્ગ દ્વારા સંયુક્ત રાષ્ટ્ર સંઘના ઘોષણાપત્રના અનુચ્છેદ 51-52 આધારિત સામૂહિક સ્વરક્ષણ માટે બ્રસેલ્સ ટ્રીટી ર્ગેનિઝેશનની રચના થઈ. આની રચના પછી તરત જ સમજાઈ ગયું કે યુરોપના દેશોનું રક્ષણ કરવા આ સક્ષમ નથી, અને તેથી પશ્ચિમની સત્તાઓએ 1949ના એપ્રિલની 4થી તારીખે નોર્થ આટલાંટિક ટ્રીટી ઉપર સહી કરતાં નક્કી કર્યું કે પશ્ચિમ યુરોપ અને ઉત્તર અમેરિકાનું રક્ષણ કરવા માટે શક્તિશાળી તંત્રની રચના કરવી. આ સંગઠન નાટો એવા સંક્ષિપ્ત નામથી જાણીતું થયું છે.